Op een gedateerd, rommelig boerenerf ontmoet Gerard Venhuizen een ondernemer die zich heeft teruggetrokken achter een muur van wantrouwen. Een man die het familiebedrijf overnam, maar niet het leven dat hij echt wilde. In zijn blog neemt Gerard je mee in een aangrijpend verhaal over hoe pijn iemand kan afsluiten van de buitenwereld en daarmee elke vorm van steun op afstand houdt.
In onze tijd is verandering een constante. We horen dagelijks over de gevolgen van klimaatverandering, over de aarde die piept en kraakt onder de druk van menselijk handelen. Maar er is nog een ander klimaat dat verandert, minder zichtbaar, maar even ingrijpend: het sociale klimaat tussen mensen. Waar vertrouwen ooit de basis leek te zijn, wint wantrouwen terrein.
Dit wantrouwen creëert afstand. Afstand tussen burgers onderling, tussen de overheid en de samenleving, en soms zelfs binnen families. Het is een schild dat mensen optrekken uit angst of pijn. Maar achter dat schild ontstaat vaak een ander probleem: eenzaamheid.
Op bezoek bij een ondernemer
Het is een bewolkte ochtend als ik het erf oprijd. De gebouwen ogen gedateerd, het erf is rommelig. Ik heb een bedrijfsbezoek afgesproken met een ondernemer, nadat een erfbetreder zijn zorgen bij het Vertrouwensloket had geuit over dit agrarisch bedrijf. De aard van de problemen van deze veehouder is mij niet bekend. Ik stap uit met een open houding – zonder oordeel of aannames.
In de stal tref ik de ondernemer. Een stille, wat teruggetrokken man van middelbare leeftijd. Na de begroeting lopen we samen door de stal van het melkvee en van het jongvee. Hij verontschuldigd zich meerdere keren. De melkstal is niet op orde, de ligplaatsen voor het vee laten te wensen over. Alles ademt de sfeer van uitgestelde aandacht. Ik krijg de indruk dat het werk hem boven het hoofd groeit.
Aan de keukentafel – na een plek te hebben vrijgemaakt tussen stapels oude kranten en ongeopende brieven – drinken we koffie. Hij vertelt dat hij achterloopt met de administratie. “Ik kom er niet toe,” zegt hij met een geforceerde glimlach.
Voorzichtig vraag ik: “Hebt u iemand die u helpt?” Het blijft een poosje stil. Uiteindelijk zegt hij: “Er komt hier bijna niemand. De familiebanden zijn niet sterk. Soms ga ik naar mijn moeder in het dorp.” Er volgt een pijnlijke stilte.
Een gesprek dat stokt
Na een poosje kijken we elkaar weer aan. Wanneer ik vraag hoe hij dit volhoudt, zie ik hem in zichzelf keren. Eerst komt een afwijkende, lichamelijke reactie. Dan zegt hij kortaf: “Ik wil er niet over praten.”
Als hij niet over deze problemen wil praten – wat zijn goed recht is – probeer ik ingang te krijgen in zijn leven als boer. Hoe is hij boer geworden? Schoorvoetend vertelt hij dat vroeger de opvolging anders ging dan nu. In zijn tijd was het normaal dat hij zijn vader hielp op de boerderij. Na zijn vader werd hij de boer op dit bedrijf. Eigenlijk niet vrijwillig. “Tegenwoordig durven kinderen nee te zeggen,” merkt hij op, “maar ik dus niet.”
Wat hij vertelt, raakt me. Hier zit een man die zichzelf opofferde om het familiebedrijf in stand te houden, terwijl zijn hart ergens anders lag. Hij deed wat hij dacht dat juist was, maar het heeft hem uitgeput.
Als ik deze gedachte aan hem voorleg, schokt hij even met de schouders. Hij merkt op dat hij zijn best gedaan heeft om dit bedrijf in stand te houden. Hij heeft zijn verantwoording genomen en beseft dat zijn bedrijfsvoering niet vlekkeloos is.
Na weer een stilte zegt hij: “Er is hier eerder iemand geweest die zei dat ik beter kon stoppen met dit bedrijf. Daarna kwamen er meer mensen - in mijn ogen controleurs – op mijn erf. Ik kreeg het gevoel dat mensen, achter mijn rug om, mij beschuldigden van slechte verzorging van mijn vee. Sindsdien vertrouw ik niemand meer.”
Het schild en de eenzaamheid
Zijn wantrouwen is voelbaar, bijna tastbaar. “Ik vertrouw u ook niet,” zegt hij uiteindelijk. “Ik wil een einde aan dit gesprek maken. U hoeft niet meer terug te komen.”
Wanneer ik vertrek, laat ik hem weten dat hij mij altijd mag bellen. Ik zie pijnlijke ogen van een gekwetst mens. Hij heeft een muur opgetrokken, een schild dat hem isoleert. Zijn wantrouwen beschermt hem tegen nieuwe pijn, maar houdt ook steun en verbinding buiten de deur.
Hij blijft alleen met zijn bedrijf. Het bedrijf van zijn vader. Niet echt zijn bedrijf. In zijn bedrijf vind hij geen zingeving, maar slechts tijdverdrijf. Ik hoop dat er iemand komt die hij wel durft te vertrouwen. Iemand die door dat schild heen breekt en hem laat zien dat hij niet alleen hoeft te zijn. Voor nu rest mij niets anders dan respecteren wat hij aangeeft: het gesprek is voorbij.
Drs. Ing. Gerard Venhuizen
Vertrouwensloket Noord - Nederland
Omwille van de vertrouwelijkheid zijn de casus-beschrijvingen in de blogs van Gerard nooit een exacte weergave van de werkelijke situatie.
