Zienswijze Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren:
Maak Vertrouwensloket structureel onderdeel van Convenant Dierwaardige Veehouderij
Diergezondheid en dierenwelzijn zijn belangrijke thema’s in de Nederlandse veehouderij. Voor (verdere ontwikkeling naar) een dierwaardige veehouderij wordt gekeken naar gedragsbehoeftes van landbouwhuisdieren en de houderijsystemen waarin dieren deze kunnen uiten. Daarnaast wordt er ook aandacht besteed aan het verminderen van ingrepen die dieren ondergaan om ze aan te passen aan de houderijomstandigheden, en het terugdringen van ziektes en aandoeningen die voortkomen uit de fokkerij van dierrassen. Maar als het gaat om dierwaardige veehouderij is de rol van de veehouder nog onderbelicht. Hoe het Vertrouwensloket hierin voor zichzelf een rol ziet weggelegd en hoe het loket zich verhoudt tot andere initiatieven, lichten we onderstaand graag toe.
Vertrouwensloket ziet cruciale rol voor veehouder in dierwaardige veehouderij.
Voor een dierwaardige veehouderij speelt de veehouder op het individuele veehouderijbedrijf een cruciale rol. De manier waarop hij of zij in staat is het bedrijf op een dierwaardige wijze te managen wordt kwetsbaar wanneer het welzijn van de veehouder onder druk komt te staan, door bijv. mentale, economische of fysieke problemen.
Het Vertrouwensloket vraagt nadrukkelijk aandacht voor de rol van de veehouder. Zeker nu de sector voor grote, uitdagende veranderingen staat. Niet alleen het streven naar een dierwaardige veehouderij, maar ook de opgaven op het gebied van stikstof, klimaat, natuur en water (de kerndoelen van NPLG) zijn onderdeel van de transitie naar een toekomstbestendige veehouderij. Het Vertrouwensloket roept dan ook op om zowel in het Convenant Dierwaardige Veehouderij als ook het Landbouwakkoord aandacht te hebben voor twee (aanvullende) punten:
- Begeleid die veehouders waar (ernstige) zorgen zijn omtrent dierzorg door te sturen op gedrag, houding en expertise van de veehouder;
- Creëer een vangnet voor die veehouders die door uiteenlopende redenen (tijdelijk) niet kunnen meekomen in de (transitie naar een) toekomstbestendige, dierwaardige veehouderij.
Het Vertrouwensloket biedt preventie en begeleiding bij ontoereikende dierzorg door veehouders.
Het Vertrouwensloket, opgericht op initiatief van de veehouderijsectoren zelf, zet zich al ruim 20 jaar in voor preventie en begeleiding in gevallen van verminderde dierzorg bij landbouwhuisdieren. Door toenemende druk van regelgeving en vanuit de maatschappij, maar ook door financiële zorgen of psychosociale problemen, kunnen veehouders in een situatie komen dat ze hun dieren niet meer goed verzorgen. Sinds de oprichting in 2000 weten erfbetreders en burgers het Vertrouwensloket steeds beter te vinden: voor vragen en hun zorg over en/of meldingen omtrent verminderde dierzorg doen zij een beroep op het Vertrouwensloket. Gelukkig maar, want ontoereikende zorg voor dieren is zowel voor de veehouder als voor de dieren een drama. Daarnaast komt dierverwaarlozing het imago van de veehouderijsector niet ten goede.
Het Vertrouwensloket onderscheidt zich door op basis van meldingen in actie te komen en samen te werken met het eigen netwerk van de veehouder.
Het Vertrouwensloket is de enige partij die in actie komt bij ontoereikende dierzorg. Onderscheidend is dat het Vertrouwensloket op basis van een (anonieme) melding in actie komt (dus zorgen van omstanders) in plaats van op basis van de hulpvraag van de veehouder zelf. Veel ondernemers vinden het lastig om zelf een hulpvraag te stellen, maar in de praktijk blijkt dat veehouders de helpende hand die het Vertrouwensloket biedt, graag aannemen. De focus op verminderde dierzorg geeft het Vertrouwensloket daarnaast een andere, unieke ingang op bedrijven, namelijk zorgen om de dieren (soms in combinatie met zorgen om de veehouder). Dankzij de integrale aanpak functioneert het Vertrouwensloket als vangnet voor zowel dier als mens.
In de trajecten van het Vertrouwensloket wordt altijd gekeken naar het eigen netwerk van de ondernemer: welke rol kunnen zij spelen in begeleiding en borging op de lange termijn? Het Vertrouwensloket biedt een kortlopende interventie, maar daar waar een langdurig traject benodigd is, wordt doorverwezen naar het reguliere netwerk (huisarts, GGZ, agrocoaches, ZOB). Andersom kunnen deze partijen de hulp van het Vertrouwensloket inroepen, als er op de bedrijven waar zij komen naast de persoonlijke problematiek ook sprake is van zorgen om dierenwelzijn.
Vertrouwensloket biedt begeleiding met ervaren professionals en bespaart maatschappelijke kosten.
Het Vertrouwensloket kan en wil een belangrijke rol spelen in de verdere ontwikkeling naar een dierwaardige, toekomstbestendige veehouderij, waarin preventie en aanpak van verminderde dierzorg is verankerd. De begeleiding van het Vertrouwensloket voorkomt dierenleed en mensenleed, omdat het loket vroegtijdig kan worden ingeschakeld, veelal door erfbetreders. De interveniërende, oplossingsgerichte begeleiding van de veehouders in betreffende cases vindt plaats door ervaren professionals. Zij zijn onafhankelijk (hebben geen zakelijk belang), zijn agrarisch onderlegd en zijn (als team) deskundig en ervaren, op meerdere terreinen. Zoals op veterinair, bedrijfskundig, financieel-economisch en (psycho)sociaal-emotioneel vlak. Het loket functioneert als vangnet, zet veehouders op het juiste pad richting een dierwaardige veehouderij en dirigeert richting passende, beschikbare kanalen (reguliere adviesdienst- en/of hulpverlening en indien noodzakelijk NVWA). Daarnaast wordt door de inzet van het Vertrouwensloket enorm op kosten door vervolgschade bespaard, omdat preventieve hulp gewenster en goedkoper is dan controles en mogelijke in bewaringname van het vee door de NVWA of in beslagname door Openbaar Ministerie. Het Vertrouwensloket is nauw betrokken in de begeleiding van veehouders die werken aan toekomstperspectief binnen de veehouderij. Dat kan bijvoorbeeld als ‘blijver’ of ‘stopper’, of door het houden van minder dieren (extensivering) waardoor het voor de houder weer mogelijk is dierwaardig zijn bedrijf te managen.
Het loket functioneert als een vangnet voor zowel dier als mens en werkt met een integrale aanpak.
Het Vertrouwensloket is actief in situaties waar dierzorg in het gedrang is of dreigt te komen. Regelmatig is hier ook sprake van mentale en/of (psycho)sociale problematiek. Daarom zet het Vertrouwensloket zowel dierenartsen, bedrijfsadviseurs als psychosociaal werkers in, afhankelijk van de situatie. Hiermee wordt problematiek op het bedrijf integraal aangepakt. Het Vertrouwensloket onderscheidt zich van andere initiatieven niet alleen door de integrale aanpak die het hanteert, maar ook doordat de veehouder zelf niet de telefoon hoeft te pakken maar juist de omgeving (familie, buren, erfbetreder) signaleert en melding maakt.
Het Vertrouwensloket steunt andere initiatieven en pleit voor samenwerking en verwijzing indien nodig.
Diverse partijen en initiatieven in de landbouwsector vragen aandacht voor de mentale en sociaaleconomische ondersteuning van agrarisch ondernemers. Een voorbeeld hiervan is het 3-jarige programma TABOER, geïnitieerd door LTO Noord en ZOB, dat zich richt op de mens achter de ondernemer en waarin ook AgroZorgwijzer* is opgenomen. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft 60% van de totale kosten van dit programma gesubsidieerd. Daarnaast is er het 'Adviesrapport meerjarige sociaaleconomische begeleiding van agrariërs' dat onlangs is verschenen.
Naast deze initiatieven spelen ook andere partijen een rol op regionaal niveau, zoals agrocoaches, LLTB, ZLTO en verschillende provincies. Zij bieden ondersteuning aan ondernemers op sociaal vlak, bijvoorbeeld door middel van keukentafelgesprekken over de toekomst van het bedrijf.
In situaties waarin er geen sprake is van (risico op) ontoereikende dierzorg, maar wel van mentale problematiek, is het Vertrouwensloket niet de aangewezen partij. In deze gevallen biedt TABOER een luisterend oor en verwijst indien nodig door naar andere partijen, zoals de huisarts, een agrocoach, Zorg om Boer en Tuinder, een psycholoog of het Vertrouwensloket, afhankelijk van de specifieke hulpvraag. TABOER zelf biedt geen hulptraject, in tegenstelling tot de eerder genoemde partijen. Deze verschillende initiatieven vullen elkaar dus aan.
Het Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren ondersteunt deze initiatieven en de oproep om aandacht te hebben voor de mentale impact van besluiten. Dit sluit aan bij het dagelijkse werk van het Vertrouwensloket, waar we al vele jaren met deze problematiek te maken hebben. Het Vertrouwensloket zorgt ervoor dat ze goed op de hoogte blijft van de verschillende initiatieven, zodat we doorverwijzingen kunnen regelen en waar nodig samenwerking kunnen aangaan.
Financiële ondersteuning is essentieel voor het bieden van adequate hulp aan veehouders.
Het Vertrouwensloket heeft een beperkte begroting (2022 tot 2025) en werkt met financiering vanuit zowel partners in de veehouderijsector als de overheid. In vergelijking met de vorige meerjarenbegrotingsperiode is er echter minder budget, omdat vanuit de sector minder financieel wordt bijgedragen. Oorzaak daarvan is dat bepaalde sectoren te weinig georganiseerd zijn om überhaupt financieel bij te kunnen dragen en andere sectoren hun bijdrage verminderd hebben.
Het bieden van juiste hulp aan veehouders (en daarmee hun dieren), vereist voldoende financiële ondersteuning. Door het beperkte budget dient het Vertrouwensloket momenteel (al) noodgedwongen te werken met maximering van begeleiding in bepaalde sectoren, waardoor de begeleiding niet optimaal is. Dat is ongewenst. Dat geldt ook voor recidieven: veehouders die niet moedwillig terugvallen, krijgen beperkte begeleiding en/of worden doorgezet naar de NVWA.
Wij pleiten ervoor om het Vertrouwensloket onderdeel van het Convenant Dierwaardige Veehouderij te maken. Daarmee biedt het convenant de sector een vangnet in tijden van transitie. Daar waar het gaat om welzijnsproblemen bij dieren is het Vertrouwensloket is bewezen effectief en wordt door zowel erfbetreders als veehouders zeer gewaardeerd. Inbedding van dit broodnodige interventiewerk binnen een dierwaardige veehouderij vraagt om toereikende, structurele financiële ruimte.
De sector staat voor grote veranderingen; door het Vertrouwensloket als vangnet onderdeel te maken van het convenant, wordt collectief verantwoordelijkheid genomen voor de neveneffecten van de transitie die gemaakt wordt.
Risicofactoren voor verminderde dierzorg zijn vaak gekoppeld aan onderliggende problematiek in de bedrijfs-, thuissituatie en persoonlijke omstandigheden.
Het Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren is gericht op de preventie en aanpak van verminderde dierzorg bij landbouwhuisdieren. Maar vaak is verminderde dierzorg niet op zichzelf staand. Het gaat vaak gepaard met andere problemen, zoals bedrijfsgerelateerde kwesties, thuissituaties en persoonlijke omstandigheden. Dit kunnen bijvoorbeeld familieleden die overlijden, echtscheiding, eenzaamheid, hoge werkdruk, tegenvallende financiële resultaten of financiële problemen zijn. Ook de groeiende druk in de sector speelt een rol, zoals beperkte invloed op wet- en regelgeving, toenemende kwaliteitseisen, maatschappelijke druk en een gebrek aan toekomstperspectief. Het Vertrouwensloket constateert vaak deze onderliggende oorzaken wanneer erfbetreders en burgers meldingen of adviesvragen indienen over zorgen met betrekking tot ondervoeding, huisvesting of zieke dieren.
Het Vertrouwensloket pakt deze problematiek integraal aan. Dit betekent dat naast de situatie van de dieren ook de financiële en bedrijfsmatige situatie, evenals de persoonlijke situatie van de ondernemer, in kaart worden gebracht. Deze aspecten beïnvloeden elkaar namelijk. Zodra de problemen helder zijn, betrekt het Vertrouwensloket het bestaande netwerk rondom de boer, zoals de huisarts, dierenarts, kerk, familie en coaches, om gezamenlijk tot oplossingen te komen.
Het Vertrouwensloket werkt samen met 27 erfbetredende organisaties.
De samenwerking met 27 erfbetredende (koepel)organisaties binnen het Vertrouwensloket is van grote waarde. Deze organisaties hebben zich verbonden aan het voorkomen, signaleren en aanpakken van verminderde dierzorg en dierverwaarlozing vanuit hun eigen rol. In de werkgroep Erfbetreders zijn al deze partijen vertegenwoordigd en hebben ze het 'Afsprakenkader signaleren dierverwaarlozing' ondertekend.
Wat deze werkgroep uniek maakt, is dat het verschillende sectoren en disciplines samenbrengt. Bijvoorbeeld, een klauwbekapper voor koeien kan in gesprek gaan met een varkenshandelaar, en een bedrijfsverzorger kan praten met de Rabobank of met SKAL. Hoewel ze allemaal op het erf van de veehouder komen, zouden ze elkaar normaal gesproken nooit spreken.
Dit zorgt voor een waardevolle uitwisseling van signalen en ervaringen uit de sector. Het stelt betrokkenen in staat om samen te werken en van elkaar te leren, wat bijdraagt aan het verbeteren van dierzorg en het voorkomen van dierverwaarlozing.
Het Vertrouwensloket pleit ervoor om onderdeel te worden van het Convenant Dierwaardige Veehouderij om collectief verantwoordelijkheid te nemen voor de neveneffecten van de transitie in de sector.
In tegenstelling tot andere initiatieven die zich richten op de mentale ondersteuning van ondernemers, staat het Vertrouwensloket in het teken van dierzorg. We zijn er om veehouders te helpen hun bedrijfsvoering weer op de rails te krijgen. Wanneer we bij veehouders langsgaan, ervaren ze vaak een gevoel van opluchting. Het is het begin van iets positiefs. Het Vertrouwensloket heeft bewezen effectiviteit en wordt zeer gewaardeerd door zowel erfbetreders als veehouders.
*AgroZorgwijzer is een initiatief vanuit de melkveehouderij, gefinancierd vanuit ZuivelNL, om erfbetreders op te roepen mentale zorgen te herkennen en bespreekbaar te maken. Met het stopzetten van de financiering vanuit ZuivelNL hebben LTO Noord en ZOB de AgroZorgwijzer geadopteerd en per maart 2023 omgevormd tot TABOER, die zich primair richt op alle boeren en tuinders in Nederland. TABOER biedt als onafhankelijk loket een luisterend oor en helpt bij het vinden van passende hulp.
Voor meer informatie lees ons jaarverslag.
